یادداشت های دکتر محی الدین قنبری

درباره دین و فرهنگ: برای آگاهی، برای بهی

یادداشت های دکتر محی الدین قنبری

درباره دین و فرهنگ: برای آگاهی، برای بهی

سلام خوش آمدید

۶ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «روانشناسی دین» ثبت شده است

بیش از 100 سال است که گروهی از مسیحیان در آمریکا به استناد آیه ای از انجیل سلوکی در پیش گرفته اند و نشانه عنایت پدر آسمانی را آزمون و کرامتی می دانند که می توانند مارهایی سمی را به دست بگیرند و از زهرشان به ویژه سم های نوشیدنی امان داشته باشند. در آیه هایی که در انجیل مرقس آمده است به برخاستن عیسای مسیح پس از یک هفته از گور پرداخته و بر انکار کننده ها و شک ورزان به بازگشت او طعنه می زند که چرا بازگشتش را باور نداشته اند و پس از مریم مجدلیه، یازده تن از مخاطبان خود را چنین توصیف می کند:


آن کس که ایمان آورد و تعمید یابد، نجات خواهد یافت: آن کس که ایمان نیاورد محکوم خواهد گشت. و این نشانه ها همراه کسانی خواهد بود که ایمان آورده اند:
  • به نام من دیوها را دفع خواهند کرد
  • به زبانهای تازه سخن خواهند گفت
  • مارها را خواهند گرفت و اگر زهری بنوشند، ایشان را گزندی نخواهد رسید
  • بر رنجوران دست خواهند نهاد و آنان شفا خواهند یافت. (انجیل مَرقُس، باب 16، 16_18)

    برنارد اسپیلکا Bernard Spilka زاده به سال 1926، استاد دانشگاه دِنِور در آمریکا را می توان دانشمندی برتر در روانشناسی دین در 100 سالی که گذشت دانست. او و همکارانش گزارشی سترگ از پژوهش های تجربی انجام شده در قلمرو روانشناسی دین و معنویت را فراهم کرده اند. روانشناسی نیایش نیز به گونه ای ویژه از جمله دامنه هایی بود که او و همکارش کوین لَد در کاری جداگانه نگرش علمی به این رفتار را بررسی کرده بود. گزارش فشرده برنارد اسپیلکا و همکارانش از تجربه دم مرگ بدین قرار است:

   نوجوان که بودم بین سالهای 1365 تا 1370 بود به نظرم، در میان کتابهای پدرم کتابی بود که تجربه های نزدیک به مرگ مسیحیانی را یاد می کرد که از تونلی نورانی رد شده بودند یا عیسای مسیح را دیده بودند و باز به زندگی برگشته بودند. این گزارشها برایم چندان جلوه ای نداشت شبیه به خوابهایی بودند که هر کسی می بیند و خود آن فرد چند گونه تفسیرش می کند. بعدها که با روانشناسی دین و تعبیر تجربه نزدیک به مرگ (تجربه دم مرگ NDE's: near-death experince) آشنا شدم یاد این بیت از مولوی 672 ق افتادم که گفته بود:


بیرون ز تو نیست هر چه در عالم هست

از خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی


    برنامه زندگی پس از زندگی در آنتن صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، از اردیبهشت 1399 بر روی آنتن رفت و مخاطبان گسترده ای را به خود جذب کرد. این برنامه وارد معمایی شده بود که حل آن از عهده بیشتر مردم خارج بود ولی تکرار و فراوانی این تجربه در سراسر جهان حکایت از یک واقعیتی دارد که البته تفسیرهای آن بومی و وابسته به ذهن تجربه کننده و فرهنگ اجتماع او است. رفتارهای دینی و معنوی انسانها و حتا جانوران موضوعی است که در روانشناسی دین مورد بررسی و پژوهش قرار می گیرد. امروزه روانشناسی دین و معنویت، دامنه 36 ام از 56 دامنه از گرایشهای تعیین شده در انجمن روانشناسی آمریکا است و دیوید وولف کتابی سترگ در تاریخ و مکاتب روانشناسی دین در سده بیستم دارد. او چند برگی از کتابش را به بررسی های انجام شده در روانشناسی بر تجربه های دم مرگ اختصاص داده است. متن کامل این چند برگ را می توانید در اینجا ببینید:

روانشناسی دین و معنویت این را به ما آموخته است که ذهن های ساده، توان پرسشگری و امکان پردازش بیشتر را ندارند آنان مستعد بنیادگرایی (1) و سربازانِ بالقوه بردگی اند. آنان جامعه ای برده خو را تشکیل می دهند و جامعه برده خو از اخلاق و سلامتی به غایت دور است.

روز شنبه 13 آذر ماه 1400 به یاری انجمن روانشناسی دانشگاه آزاد نیشابور وبیناری برای گروه روانشناسی برگزار شد که در آن سخنرانی و پرسش و پاسخ به رویکردها، تاریخچه، دشواری های مطالعات روانشناختی، سنت های روانشناسی دین و معنویت و همچنین فضای حاکم بر این دامنه پرداختم. در آغاز گزیده ای از گفتارهای موجود از سیر تحول معنویت در مسیحیت تا زیست معنوی در زندگی صنعتی مورد بحث قرار گرفت

    همان طور که فرگشت نشان داد انواع گیاهان و جانوران ریشه و پیوندهای مشترکی دارند ولی این محیط است که آنها را گونه گون و به رنگ ها و شکل های مختلف و با سادگی و پیچیدگی های کم یا زیادتر در آورده، همان طور که کشف ژن هم این پیوندها را بیشتر برایمان نشان داد و بسیاری از آنچه در نظریه فرگشت آمده بود را در اندازه های قانون علمی به واقعیت نزدیکترمان کرد، نوام چامسکی هم نشان داد که