یادداشت های دکتر محی الدین قنبری

درباره دین و فرهنگ: برای آگاهی، برای بهی

یادداشت های دکتر محی الدین قنبری

درباره دین و فرهنگ: برای آگاهی، برای بهی

سلام خوش آمدید

دکتر نعمت ­الله فاضلی، انسان­شناس و دانش ­آموخته ­ی مدرسه ­ی مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن و دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی است. «مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران» نام کتابی است که ایشان به ایران و فرهنگ ایرانیان هدیه کرده اند. ساختار کتاب از یک مقدمه ­ی مختصر و علمی و دو بخش کلی به صورت زیر تشکیل شده است:

 بخش اول: ابداع مجدد یا امروزی شدن سنت­ها

         فصل اول: امروزی شدن خانه

         فصل دوم: امروزی شدن روستا

         فصل سوم: امروزی شدن مسجد

         فصل چهارم: امروزی شدن باورهای عامیانه

         فصل پنجم: امروزی شدن نوروز

بخش دوم: رسانه ­ای و فنّاورانه شدن فرهنگ ایران

         فصل اول: امروزی شدن فرهنگ ایران از راه دیجیتال

         فصل دوم: امروزی شدن از راه فنّاوری

         فصل سوم: امروزی شدن آموزش و پرورش

         فصل چهارم: رسانه ­ای شدن فوتبال در ایران

مقدمه ­ی نویسنده تصویری گویا و منسجم از چیستی مسئله و متن را پیش روی خواننده می­ گذارد. استاد فاضلی مدرنیته (تجددطلبی، نوگرایی، امروزی شدن، غربی شدن) را با توجه به زمینه ­ی موضوع آن لحاظ کرده و هدف خود را تجویز نسخه برای مدرن شدن یا نشدن جامعه ایران نمی داند بلکه با ارائه ­ی تصویر و توضیحی مردم ­نگارانه لحظاتی از تحول ایران را در کانونی­ترین دغدغه مولدان فرهنگی (مدرن شدن یا سنتی ماندن) کوشیده است تا به پرسش ­های زیر پاسخ دهد:

-         مدرن یا امروزی بودن یعنی چه؟

-         امروزی شدن چگونه رخ می ­دهد؟

-         چه نسبتی بین سنت و امروزی شدن وجود دارد؟

-         جامعه، فرهنگ و مردم ایران به چه میزان و در چه زمینه ­هایی امروزی شده یا در وضعیت گذار به سر می­برد؟

-         چرا در برخی زمینه­ ها فرآیندهای امروزی شدن با مقاومت بیشتری مواجه شده است؟

-         چه عواملی بر امروزی شدن یا نشدن جامعه ایران تأثیرگذار بوده است؟

-         ایران به طرف کدام آینده در حرکت است: آینده­ ی امروزی شده ­تر یا سنتی تر؟ (ص 4 و 5)

فرضیه و اعتقاد استاد فاضلی آن است که ایران در مسیر مدرن شدن موفق بوده و طی یک سده ­ی اخیر نوعی مدرنیته­ بومی-ایرانی و البته نه در مرحله ­ی کمال و بلوغ شکل گرفته و توسعه یافته است. در تعریف ایشان، مدرنیته به منزله ­ی یک «فرآیند» و نه یک «محصول» دیده شده است. (ص 8) حال آنکه دیگر کشورهای مسلمان با وجود تلاشهای زیاد، دستاوردی اندک داشته و در مرحله ­ی ماقبل مدرن مانده ­­اند. (ر.ک: 8 و 9)

حاکمیت عقل، حاکمیت فرد، حاکمیت مردم، حاکمیت آزادی، حاکمیت سرمایه و نفی حاکمیت دین در نظام سیاسی عنصر اصلی مدرنیته ­ی غربی را تشکیل می ­دهند. بسیاری از محققان غربی تحقق حاکمیت مردم (دموکراسی) و آزادی (لیبرالیسم) را به منزله ­ی مهم­ترین پایه ­های مدرنیته، در تمام کشورهای غربی ناممکن می­ دانند و بر این اساس نگارنده می­ کوشد تا از منظر انسان­شناسی پاسخی متفاوت به نظریه ­ی «مدرنیته ­ی ناقص» در ایران بیان کند.

«تفاوت این دیدگاه با دیگر تئوری­های مدرنیته در دو نکته ­ی اساسی نهفته است:

نخست آنکه در تئوری-های جامعه ­شناختی و فلسفی، مدرن بودن مستلزم نفی انکار سنت است. ... در حالی که رویکرد انسان­شناختی مدرنیته بومی به جای تقابل و تضاد، تعامل و همبستگی درونی میان این دو را مبنای دست­یابی به مدرن شدن می ­شناسد ... .

تفاوت دوم به تلقی مدرنیته به منزله امری مختلف و متکثر در نگاه انسان­شناختی مواجه هستیم. ... در انسان ­شناسی گفته می­ شود که در واقعیت تجربی جهان، ما با «مدرنیته ­ها» مواجه هستیم نه یک الگوی جهانی و فراگیر از آن.

نثر کتاب بسیار روان و شواهد فراوانی که در فرآیند مدرن شدن ایران از آن استفاده شده اثر حاضر را خواندنی و درس ­آموز کرده است.

مهربان خدای دانا امثال ایشان را زیاد کناد!

مشخصات کتابشناختی:

-         فاضلی، نعمت ­الله، مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1387، 383 صفحه، 50000 ریال.

پیوندهای مفید درباره ­ی کتاب یاد شده:

-         آشنایی با دکتر نعمت ­الله فاضلی.

-         معرفی دیگری از همین کتاب از ایسکانیوز.

-         نقد کتاب مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران.

 

نظرات (۱)

ممنون

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی